Ai đã từng một lần bước chân đến Quận 1 có lẽ sẽ không bao giờ quên những gì tốt đẹp mà thiên nhiên cũng như xã hội đã ban tặng cho mảnh đất này. Ngoài vị trí trung tâm, nhiều phong cảnh, di tích đẹp, nổi tiếng, Quận 1 còn được sở hữu những khu phố, con đường rộng rãi, thoáng mát thênh thang… Nhìn vẻ ngoài, Quận 1 thật đẹp nếu như không còn những chuyện phải bàn về Nếp sống văn minh của con người sống ở đô thị!
Cụ thể đó là vấn đề vệ sinh môi trường, tệ nạn xã hội, nạn lấn chiếm lòng lề đường để kinh doanh buôn bán, làm bãi xe… Trong khi đó, xây dựng một khu đô thị phát triển toàn diện không thể thiếu một nền văn minh đô thị chuẩn mực, một nếp sống văn minh đô thị của những người sống trên đó. Năm 1999, Quận 1 triển khai phong trào xây dựng Khu phố Văn hóa, nghĩa là xây dựng một nền văn minh đô thị bắt đầu từ ý thức của những người dân sống trên địa bàn.
10 năm qua, phong trào đã gặt hái được những quả ngọt đầu mùa: 2 Phường Văn hóa, 53 Khu phố Văn hóa với 29 Khu phố Văn hóa đạt 5 năm trở lên. Quận 1 có 53 Khu phố Văn hóa là có 53 mô hình đã xây dựng thành công với những cách làm linh hoạt, phù hợp với thực tế. Cụ thể như ở Khu phố 1 – phường Bến Thành, chú Phạm Xuân Trào – Trưởng ban điều hành kể: khi biết Khu phố được chọn thực hiện mô hình Khu phố không rác, ai cũng lo lắng vì biết đây không phải là một việc dễ. Vì vậy, muốn vận động nhân dân, trước hết các thành viên trong Ban vận động phải tự tay cầm chổi quét rác, tự mình dọn dẹp vệ sinh, gương mẫu đi đầu.Điều thú vị là trong những ngày đầu tiên ra quân, ai cũng cho đó là công việc của “ông” nhà nước nên “ông” phải làm, nhưng đến nay thì từng hộ dân, công ty, đơn vị đóng trên địa bàn đều đã có thói quen tự dọn dẹp vệ sinh chỗ ở, nơi làm việc, trường học và cả đường phố mà không cần nhắc nhở. Không chỉ 15 phút mỗi tuần mà hầu như ngày nào người dân Khu phố 1 cũng đều thực hiện tốt công việc giữ gìn vệ sinh môi trường và văn minh đô thị. Khu phố Tự quản là một mô hình khá độc đáo trong quá trình xây dựng Khu phố Văn hóa của Khu phố 2 – phường Nguyễn Cư Trinh. Với một địa bàn nổi tiếng phức tạp với nhiều tệ nạn, phạm pháp thì việc xây dựng khu phố Văn hóa phải bắt đầu từ việc làm trong sạch địa bàn. Lập Khu phố tự quản là một giải pháp phù hợp để tập hợp nhân dân cùng tham gia các phong trào, cùng việc xây dựng Đội Xung kích tự quản về an ninh trật tự gồm 12 thành viên thực hiện tuần tra chốt chặn, quản lý đối tượng hồi gia, thanh thiếu niên hư, hòa giải, cảm hóa đối tượng…
Kết quả là từ năm 2006-2008, Khu phố 2 đã đạt Khu phố Văn hóa 3 năm liền; Những năm gần đây, nhiều khu vực phường Phạm Ngũ Lão được gọi là “Phố Tây balô” và Khu phố 2 cũng không ngoại lệ. Trước đây khu phố vốn đã nhiều tệ nạn thì nay lại càng lộn xộn hơn vì làn sóng người nước ngoài tràn vào mang theo không ít phức tạp như nạn trộm cắp, lừa đảo, mại dâm, cư trú bất hợp pháp… Ban điều hành Khu phố tăng cường tuyên truyền đến từng hộ dân nếp sống văn hóa, tăng cường quản lý chặt địa bàn, tổ chức nhiều sinh hoạt lành mạnh tại Nhà văn hóa của Khu phố, tiếp cận các đối tượng hồi gia, trợ vốn, cấp học bổng, xây dựng mô hình phụ nữ chậm tiến… “Phố Tây balô” trở lại ổn định, bà con trong Khu phố tin tưởng, hợp tác với chính quyền quyết tâm xây dựng khu dân cư Văn hóa. Trong 2 năm 2007-2008, Khu phố 2 đã đạt danh hiệu Khu phố Văn hóa; Ở Khu phố 3 -phường Nguyễn Thái Bình là nơi tập trung đông nhất cộng đồng người Hoa sinh sống với một số tập tục và thói quen như sống khép kín, ít quan tâm đến các hoạt động xã hội… Vì vậy, vận động được họ tham gia các phong trào ở địa phương rất khó. Để họ tin tưởng, phường đã chọn những nhân tố tích cực, có uy tín là người Hoa tham gia một số chức danh quan trọng trong Khu phố. Tăng cường vận động, giải thích quyền lợi, nghĩa vụ của người dân khi cùng đồng hành với chính quyền trong phong trào xây dựng Khu phố Văn hóa, thực hiện nếp sống văn minh. Tổ chức Lễ hội người Hoa, hội thi hóa trang, ẩm thực, xây dựng Đội văn nghệ người Hoa phục vụ các lễ hội, hội thi… Nhờ đó, ngày nay cuộc sống tinh thần của bà con người Hoa ở Khu phố 3 đã có nhiều chuyển biến rõ rệt, Khu phố đạt danh hiệu Khu phố Văn hóa 2 năm liền.
